Olle Mennema sluit tijd Milieueducatie af met symposium

"Een zaadje gepland en een heipaal geslagen"

Nestor Olle Mennema neemt afscheid van Milieueducatie met symposium

Tekst: Susan de Boer. Foto's: Kuypers

Een ‘duurzame school’ gaat niet alleen over het gebouw. Het gaat ook over kinderen, hun ouders en alle bewoners in de omgeving van de school. Het gaat over ‘ecologische basisvorming’ en samen werken aan een duurzame en gezonde samenleving.

Pensioen Olle Mennema

Olle Mennema, drijvende kracht van Natuur- en Milieueducatie in Den Haag, gaat met pensioen en wordt uitgeluid met het symposium De school als leeromgeving voor duurzaamheid. In de 43 jaar dat Olle Mennema voor NME werkte, bracht hij mensen bij elkaar die een passie voor natuur, milieu en onderwijs met elkaar delen.

Duurzame school als oefenplek

Het symposium dat woensdagmiddag 22 maart 2023 in het Museon in Den Haag plaatsvindt, trekt een breed spectrum aan betrokkenen bij natuur- en milieueducatie. Wethouder Duurzaamheid, Energietransitie en Klimaatadaptatie Arjen Kapteijns. ‘Alle scholen moeten energieneutraal worden en de pleinen groen. Schooltuinen zijn niet alleen voor educatie, maar ook ontmoetingsplekken voor de bewoners.’ Dagvoorzitter Arjen Wals, hoogleraar Transformatief Leren voor Sociaal-ecologische Duurzaamheid/Unesco Chair bij de Universiteit van Wageningen, ziet dat duurzaamheid steeds meer leeft onder de bevolking. ‘Thema’s als gezondheid, klimaat en biodiversiteit zitten in de lift. We moeten als het ware ecologische basisvorming ontwikkelen in de samenleving. Het verduurzamen van een schoolgebouw is belangrijk, maar een duurzame school is ook een oefenplek voor duurzaam en gezond denken en doen.’

Een eenduidige overkoepelende strategie

Programmamanager klimaat en energie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Danielle van Eijck, vertelt dat in 2050 alle schoolgebouwen circulair en energieneutraal zullen zijn. ‘Dat is een uitdaging. Het gaat sneller als we standaardiseren in processen en producenten, kennis verspreiden en van elkaar leren.’
Indy van de Sande, voorzitter van de interdepartementale werkgroep Duurzame School van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, woonde als student per ongeluk een lezing over vervuilende kledingindustrie bij en kwam zo in aanraking met het thema duurzaamheid. Haar werkgroep is een samenwerkingsverband van de ministeries LNV, OCW, BZK, EZK en IenW en gaat over alles wat met duurzaamheid en gezondheid te maken heeft. ‘We willen een eenduidige overkoepelende strategie ontwikkelen, met een concreet stappenplan tot en met 2030, en toewerken naar ondersteuning op maat per onderwijssector.’

Laat zien wat zonnepanelen opbrengen

Roel van Raaij van het programma DuurzaamDoor (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, directie Strategie, Kennis en Innovatie) vertelt aan de hand van veel actiefoto’s van Olle Mennema zien hoe belangrijk het is kennis te verspreiden rond milieu en natuur. Van Raaij: ‘Als je zonnepanelen op je schooldak hebt, laat dat dan ook zien. Hang een bord in de gang waarop iedereen kan zien wat dat opbrengt.’
Daan Brugging, ORGA –architect, vertelt over het ontwerpen van de ecologische basisschool De Verwondering in Almere. Op zijn dia’s zijn muren, trappen, plafonds, buitenruimtes en ventilatieluiken te zien. Alles van hout of ander natuurlijk materiaal, zoals kurk. Hoe meer natuur, hoe hoger het welzijn, houdt Daan Brugging het gehoor voor. ‘Niemand wordt gestresst van bos.’

Elk kind heeft het recht uit een boom te pleuren

Jeroen Paas, Senior adviseur educatie SME, vertelt over het nut van afkijken. ‘Duurzaamheid is helemaal niet zo nieuw. In 2002 werd De Sokkerwei in Castricum gebouwd, één van de eerste duurzame gebouwen. Maar sindsdien zijn meer dan 1000 scholen minder duurzaam gebouwd. Waarom leren we niet meer van het verleden?’
Architect Kria Djoyoadhiningrat, docent bij Hogeschool Windesheim laat in een duopresentatie met Karianne Djoyoadhiningrat –Hol, curriculumontwerper bij SLO, zien hoe je schoolgebouw en schoolomgeving kan inzetten als leermiddel voor duurzaamheid. Kria Djoyoadhiningrat: ‘Energie is arbeid: laat kinderen schommelen om het licht te laten branden.’ Een gezamenlijk optrekken van alle betrokkenen is belangrijk, zegt Karianne Djoyoadhiningrat –Hol: ‘Betrek de architect bij de visie van de school.’
Directeur John Verhoef van het Integraal Kindcentrum O3 in Den Haag vertelt over het schoolplein waar een buurtplein van is gemaakt, waar ouders samenkomen en waar bomen staan om boomhutten in te bouwen. ‘Elk kind heeft het recht uit een boom te pleuren.’

Een zaadje gepland en een heipaal geslagen

Een breed samengesteld panel vertelt hoe deze voorbeelden verder kunnen worden uitgebouwd. Knelpunten zitten voor een deel bij wet- en regelgeving, maar ook bruggen bouwen is nodig. Zo weten de ambtenaren van de bij duurzame scholen betrokken departementen niet altijd van elkaars bestaan. De panelleden zijn het erover eens dat alles begint bij de dagelijkse praktijk. Een pabodocent: ‘Olle ging met een kaartje het bos in en de leerkracht liep mee. Zo begin je laagdrempelig.’
Het laatste woord is aan hoofdpersoon Olle Mennema. ‘Het was de bedoeling van vandaag om samen aan de slag te gaan met architecten, ministeries, besturen en mensen uit de praktijk. Dat is gelukt: we hebben een zaadje gepland en een heipaal geslagen.’